Zoals bij alle ontwikkelingen op ICT-gebied, beginnen ze meestal in het bedrijfsleven om efficiënter, effectiever en slagvaardiger te kunnen opereren. Overheden volgen dan vaak de innovaties en verbeteringen die zich in de praktijk hebben bewezen. Tegelijkertijd zien we dat bepaalde termen, zoals architectuur, als een soort modeverschijnsel steevast in de mond worden genomen. Organisaties volgen dan die mode alsof ze niet anders kunnen. Wat werken onder architectuur betreft, bestaat er geen grotere valkuil dan de mode te volgen. ‘Wij willen onder architectuur werken. Hoe gaan we dat doen?’ De omgekeerde wereld. Architectuur in de ICT moet niet lichtzinnig worden opgepakt. Architectuur is net als een projectmanagement- of softwareontwikkelingsmethode een middel om een bepaald doel te bereiken. In dit artikel leggen we uit wat architectuur is en waarom het een handig hulpmiddel is. Als je architectuur met de verkeerde bedoelingen gaat inzetten, wordt het gegarandeerd een loden last.

Zoals eerder gezegd heeft ICT-architectuur nauwelijks parallellen met architectuur in onze steden en dorpen. Bob Lewis zegt in zijn column op Computerworld over ICT-architecten: 

Bob stelt terecht dat ICT-architecten in feite toezichthouders zijn, zoals bouwinspecteurs dat zijn in de bouw:

Architectuur in de ICT-wereld is een manier om structuur aan te brengen en inzicht te krijgen in de informatievoorziening en ICT binnen een organisatie, en een manier om de ICT binnen een organisatie te besturen. Een enterprisearchitectuur beschrijft de wijze waarop de informatievoorziening en de verschillende onderdelen zijn opgebouwd en met elkaar samenhangen. En ze beschrijft hoe informatievoorziening zich qua structuur en samenhang in de tijd ontwikkelt. Architectuur heeft dan ook een belangrijke relatie met de strategie van een organisatie. Architectuur is een middel om de samenhang tussen de bedrijfsstrategie, IT-strategie, informatievoorziening en ICT inzichtelijk te maken. Hoe groter het belang van ICT voor een organisatie, hoe meer impact het heeft op de strategie, processen en producten en diensten.

In de ICT-huishouding van een organisatie kunnen we drie soorten ICT-architectuur onderscheiden:

• Een enterprisearchitectuur richt zich op de samenhang tussen de bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en technische infrastructuur binnen de organisatie als geheel.
• Een softwarearchitectuur richt zich juist op de afzonderlijke systemen en brengt van deze systemen de opbouw en structuur in beeld.
• Een servicegeoriënteerde architectuur brengt diensten (services) en de wijze waarop deze en systemen met elkaar communiceren in beeld. Computerworld spreekt van een ‘digitale herbruikbare lijm die afzonderlijk opererende applicaties en systemen kan verbinden’.

De enterprisearchitectuur omvat de ICT-architectuur van gehele organisatie. De definitie volgens IEEE (’s werelds grootste vereniging voor technische vooruitgang en innovatie) :

Een enterprisearchitectuur heeft een dubbel doel. Enerzijds is het een communicatie-instrument om de samenhang tussen alle ICT-aspecten, infrastructuur, de bedrijfsstructuur en bedrijfsprocessen inzichtelijk te maken. Daarnaast is een enterprisearchitectuur een sturingsinstrument. De modellen, principes en richtlijnen vormen de uitgangspunten , richtlijnen en vereisten voor veranderingen die in de loop van de tijd in bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en infrastructuur worden doorgevoerd.

Binnen de enterprisearchitectuur zijn weer allerlei deelarchitecturen te onderscheiden. Zoals de businessarchitectuur, de informatiearchitectuur, de applicatiearchitectuur en de technische architectuur.

De softwarearchitectuur gaat over de architectuur van een specifieke toepassing of applicatie. Ze beschrijft alle aspecten van één softwaretoepassing, zoals de inrichting, opbouw en samenhang van de applicatieonderdelen. Als een soort blauwdruk worden de statische en dynamische aspecten van de toepassing beschreven.

De softwarearchitectuur geeft houvast voor het onderhoud, beheer en toekomstige wijzigingen in de software en de wijze waarop de applicatie in de organisatie wordt gebruikt en biedt inzicht in de relatie met andere architecturen en applicaties.

De servicegeoriënteerde architectuur maakt inzichtelijk hoe afzonderlijke systemen, structuren, diensten en applicaties zich tot elkaar verhouden en hoe ze met elkaar communiceren. Deze architectuur vormt min of meer de conceptuele basis voor de inrichting van de informatievoorziening (applicaties, infrastructuren, diensten) en van de processen. De (proces)technische lijm tussen alle componenten van een ICT-huishouding.

Goed toegepast en ingericht biedt de servicegeoriënteerde architectuur de mogelijkheid applicaties, systemen en infrastructuren efficiënt en slim in te richten, waardoor risico’s beheersbaar worden en kosten verlaagd kunnen worden. Dat kan door standaardisatie en het gebruik van herbruikbare services. Dat bevordert bovendien de interne en externe integratiemogelijkheden. We zien bij grote bedrijven en overheden ook de noodzaak om die standaardisatie- en integratieslag te maken. Deze werken in lange ketens die steeds verder digitaliseren, van elkaar afhankelijk zijn, en goed en foutloos met elkaar moeten kunnen communiceren.

Voordelen en valkuilen van werken onder architectuur

Goed toegepast en ingericht biedt het werken onder architectuur voor je ICT-huishouding een aantal voordelen en kansen.

✔ ​Je creëert inzicht in de samenhang van organisatieprocessen, informatiesystemen en technische infrastructuur.

✔ Goed opgebouwd biedt architectuur flexibiliteit om in te kunnen spelen op toekomstige veranderingen en wijzigende omstandigheden.

✔ Het biedt mogelijkheden voor standaardisatie van processen, systemen en diensten en voor integratie van applicaties en systemen, waardoor informatie snel gedistribueerd en uitgewisseld kan worden.

✔ Door inzicht, standaardisatie en de gecreëerde structuur kun je risico’s beter beheersen.

✔ Last but not least biedt het mogelijkheden om kosten te verlagen en te beheersen.

Hier staat tegenover dat er valkuilen zijn als architectuur niet goed of om de verkeerde redenen wordt ingezet. Een greep uit die valkuilen:

✖ Architectuur als een doel zien of werken onder architectuur omdat iedereen het doet.

✖ Te veel focussen op standaardisatie en besparing, waardoor flexibiliteit omslaat in starheid.

✖ Onvoldoende oog hebben voor het creëren van draagvlak.

✖ Onvoldoende tijd nemen voor het veranderingsproces.

✖ Doorslaan naar een bureaucratische benadering van ICT-veranderingen.

Werken onder architectuur regel je niet even. Hier gaan een gedegen voorbereiding en een duidelijke visie en strategie aan vooraf. Als je het goed en gedegen aanpakt en altijd oog houdt voor draagvlak in je organisatie kan werken onder architectuur een zegen zijn. Maar zodra je uit het oog verliest dat architectuur slechts een middel is en draagvlak een noodzakelijke voorwaarde is, en allerlei inhoudelijke aspecten over het hoofd ziet, kan werken onder architectuur uitpakken in een loden last voor je organisatie.

Laat je dus goed adviseren voordat je zo een proces ingaat en zorg voor voldoende tegenspraak om je scherp te houden. Bright Answers kan je op inhoudelijk en procesmatig vlak vakkundig bijstaan en je helpen om een mooi en waardetoevoegend staaltje architectuur neer te zetten.

Nieuwsgierig geworden naar wat Bright Answers voor jou kan betekenen?