[Laatste update: 18-04-2016] De samenleving verandert in rap tempo, en innovaties volgen elkaar steeds sneller op. Ook de overheid moet daarin en wil daarin meegaan. Op gemeentelijk niveau maakt betrokkenheid van inwoners op beleid en bemoeienis van de overheid met haar inwoners een grote transformatie door. De ICT oplossingen die hiervoor worden gemaakt, faciliteren de communicatie tussen de burger en de overheid. Dit wordt gevat onder de term e-participatie. Maar wat is dat eigenlijk precies en wat heeft Nederland er precies aan?

De samenleving verandert in rap tempo, en innovaties volgen elkaar steeds sneller op. Ook de overheid moet daarin en wil daarin meegaan. Op gemeentelijk niveau maakt betrokkenheid van inwoners op beleid en bemoeienis van de overheid met haar inwoners een grote transformatie door. De betrokkenheid en invloed van inwoners op de gemeente transformeert van traditionele inspraak, via burgerparticipatie en overheidsparticipatie naar e-participatie. Het is niet meer de gemeente die dicteert. De gemeente en haar inwoners hebben elkaar nodig om de leefomgeving van mensen op orde te houden en te verbeteren.

In stedelijk gebied is dat alleen al dringend noodzakelijk om de steden leefbaar te houden en zie je steeds intensievere vormen van digitale samenwerking ontstaan tussen burger en overheid, dit wordt ook wel onder de term smart cities gevangen, een ontwikkeling op zich. En dus ontstaat een co-creërende samenleving.

Hoe hoger het participatieniveau, hoe groter de betrokkenheid. De laagste niveaus, informeren en consulteren, zijn in de basis laagdrempelig. Om ook op de hogere niveaus laagdrempeligheid te creëren zijn snelle, eenvoudige en overzichtelijke digitale tools noodzakelijk, zodat mensen plaats- en tijdonafhankelijk kunnen bijdragen aan gezamenlijke initiatieven.

Nog niet zo lang geleden beperkte de betrokkenheid van inwoners zich tot traditionele inspraak bij ideeën en plannen die door de gemeente werden voorbereid. Dat gebeurde vooral bij omvangrijke infrastructurele projecten. De gemeente organiseert dan informatiebijeenkomsten waar inwoners hun zegje kunnen doen over een ontwerp. De gemeente beoordeelt vervolgens of suggesties meegenomen kunnen worden of niet. Dergelijke processen kosten niet alleen veel geld, maar leiden achteraf niet altijd tot tevredenheid over de uitkomst van de inspraak. En vaak komen juist mensen die het niet eens zijn met bepaalde plannen op de inspraakmogelijkheden af, zodat reacties geen representatief beeld geven van het oordeel van inwoners op de plannen. Een logisch gevolg van het fysiek aanwezig moeten zijn bij bijeenkomsten om inspraak te kunnen hebben.

Burgerparticipatie is een verzameling van instrumenten die een gemeente kan inzetten om inwoners te betrekken bij het beleid en de plannen van de gemeente. Daarin speelden digitale middelen al een steeds grotere rol. Bij burgerparticipatie is echter de gemeente de regievoerder. De gemeente vraagt om betrokkenheid van haar inwoners bij haar beleid en plannen. Betrokkenheid vragen van inwoners blijkt lastiger omdat inwoners zich vaak niet betrokken voelen. Suggesties, reacties op plannen en ideeën komen niet vanzelf. Daar moet je moeite voor doen. Bovendien moet het ze ook wat opleveren. Traditionele inspraakavonden worden slecht bezocht.

Digitale middelen, zoals gebruik van Facebook, Twitter of van een specifieke webapplicatie of app maken het makkelijker en laagdrempeliger om te reageren. Voorbeelden van digitale burgerparticipatie zijn overigens genoeg te vinden. Die vormen van burgerparticipatie beperken zich tot de eerste drie niveaus van de participatieladder van Wilcox. Op die niveaus zijn digitale middelen, zoals een digitaal meldpunt (via website of app), e-mailcontacten, gebruik van Facebook en Twitter bij veel gemeenten al ingeburgerd. Een groot aantal gemeenten werkt bijvoorbeeld met digitale begrotingen en begrotingsapps waardoor inwoners snel een duidelijk beeld kunnen krijgen hoe het geld in hun gemeente besteed gaat worden.

Nederland kan voorop gaan lopen in de e-participatie. Online participatie van inwoners bij beleid en plannen van de gemeenten en participatie van de gemeenten (en andere overheden en organisaties) bij initiatieven van inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Digitale platforms, apps, websites en webapplicaties bieden niet alleen de mogelijkheid om samen te werken, ideeën en initiatieven uit te werken en financiering voor de uitvoering te zoeken. Ze bieden ook een enorme hoeveelheid gegevens waarmee (lokale) trends gesignaleerd kunnen worden. In de loop van de tijd kunnen gemeenten die data als belangrijke informatiebron voor toekomstig beleid gaan gebruiken.